Ana Tanrıça Işığı Altında Gerga’daki Eserlerin Değerlendirilmesi

Aydın-Denizli karayolunun güneyini kapsayan ve Dalaman çayına kadar uzanan bölgeye antik çağda Karia denilirdi. Gerga antik kenti de bu bölgede bulunan Marsyas nehrinin yaklaşık 2-3 km üzerindeki vadide bulunmaktadır.

Antik çağda Karia denilen bu bölgeyi yurt edinen en eski halkların Lelegler olduğu kabul edilir. Ancak, bunların kimlikleri ve Karialılar’la ilgisi kesin olarak anlaşılabilmiş değildir. Bilinen, antik kaynaklarda Leleg ve Karialılar’ın hep bir arada geçmesi, hatta özdeşleşmesidir. Karia bölgesinde bugüne dek ele geçen çoğu eksik yazıtlar ise Karlar’ın kullandığı yazı türü olan Karca’nın çözümünde bugün için yeterli olamamıştır. Bugüne kadar bulunabilen Karia yazıtlarının çoğu eksik parçacıklar durumundadır. Buna rağmen bu dilin çözülmesi hususu…

Gergakome’de Yapılan Çalışmalar

Gergakome kutsal alanında ilk araştırmayı, Fransız araştırmacı olan G. Cousin yapmıştır. Cousin 1889’da Gerga’yı gezmiştir. Merkezi Kült Yontusu’nu yerinde o görme fırsatını bulmuş ve bunları yayınlamıştır.

Daha sonra Karia tapınımları üzerine geniş araştırmalar yapan bilim adamı A. Laumonier, 1934 yılında buradaki eserleri görmüş hatta tapınakla ilgili çeşitli görüşler ileri sürmüştür. Lamonier burada 1958 yılında bir araştırma daha gerçekleştirmiştir.  Bölgede epigrafi araştırmaları yapan ünlü İngiliz araştırmacı G. Bean 1960 yılında burayı gezip gördüklerini yazmıştır. Daha sonraki yıllarda; 1976’da M.Ç. Şahin tarafından kent araştırılır. Şahin, Heredot’un belirtmiş olduğu Leukai Stelai (Beyaz Sütunlar) nin burası olduğu konusunda görüş ileri sürmektedir.

1995 yılında Adnan Diler; Gerga’daki teraslar ve işlik döşemleri hakkında aydınlatıcı bilgiler yayınlamıştır.

Alman Winfried Held 1994 yılında burada yüzey araştırması yapmıştır ve XIII. araştırma sonuçlarında yayınlanmıştır. Son olarak da Prof. Dr. Fahri Işık Doğa Ana Kubaba adlı eserinde Anadolu’da Ana Tanrıça inancına yönelik yaptığı araştırmada Gerga hakkında da görüşler ileri sürmektedir.

Gergakome’nin Coğrafî Konumu

Gergakome, Aydın ili’nin 36 km güneydoğusunda bulunan Çine ilçesinin yaklaşık 25 km güneydoğusundadır. (Harital) Gergakome Antik Karia bölgesinin iç kısımlarında, Menderesin yan kollarından biri olan antik Marsyas Nehri’nin (bugünkü Çine Çayı) doğu yakasında, Madran Dağı’nın güneybatı eteklerinde bulunur. Bugün itibarıyla Deliktaş mevkiinde bulunan Gergakome, harabelerinin bulunduğu alan yöre halkı tarafından Gavurpazarı ya da Gavurdamları diye adlandırılmaktadır. Gergakome’ye ulaşmak için bugün, iki yol kullanılmaktadır. Birinci yol, eski Çine-Muğla karayolunun yaklaşık 20.km’sinde yer alan İncekemer köprüsü üzerinden kuzeye doğru yaklaşık iki saatlik yürüyüşten sonra, antik yerleşmenin ilk izleri ile karşılaşılmaya başlanır. İkinci yol ise Eskiçine-Ovacık Köyü yol güzergâhından, 15 km stabilize yoldan gidildikten sonra Alabayır Köyü’ne varılır.

Buradan itibaren antik yerleşmeye araba yolu bulunmadığı için yürüyerek devam etmek gereklidir. Yaklaşık bir saatlik yürüyüşten sonra antik yerleşmeye ulaşılır.

Antik yerleşmeye her iki yoldan da ulaşmak biraz güçtür. Fakat yerleşmeye ulaşıldığında buna değdiği görülecektir. İlk defa rehber olmadan alana giden biri için antik yerleşmeyi bu yürüyüş sırasında hemen görebilmek de biraz zordur. Çünkü Kutsal alandaki eserler araziye öylesine uyum sağlamıştır ki, ancak anıtlara iyice yaklaşıldığında bariz olarak fark edilebilmektedirler.

Birkaç çam ve zeytin ağaçları bulunan bölge, koyu gri, yuvarlak gnays kayalardan oluşur. Bu doğal çevreye uyum gösteren kutsal alanın çok eski olduğu İzlenimi veren büyük gnays bloklardan yapılmış görkemli yapılan, heykelleri, stelleri ve kayalar üzerine gelişi güzel yazılan yazıları, ilginç kaya anıtları ile bölgeye farklı bir hava verir.

İlk bakıldığında sadece Temenos Terası ile çevrili alandan ibaret olduğu düşüncesini uyandıran bu antik yerleşme kalıntıları yaklaşık 1.5x3 km’lik bir alana yayılmış olarak bulunmaktadır. Merkezde bir kutsal alan ve bu alan çevresinde değişik yerlerde çeşitli yapılar ve kayalar üzerindeki devasa harflerle yazılan GERGA, GERGAS, GERGAKOME ‘ye dönüşen yazıtları ile İç Karia’da farklı bir yerleşmedir, Gergakome ya da Gerga köyü. Gergakome’ye en yakın antik yerleşme; kuş uçumu 10-11 km kuzeybatıdaki ünlü Alabanda kentidir. Stratonikeia ve Lagina antik yerleşmeleri ile arasında Gökbel Dağı yer almaktadır. Yine ünlü Zeus Tapınağı’nın olduğu Labranda antik kenti de, Gerga kentinin güneybatısındadır. Bu antik yerleşmeler, Gergakome’nin kuş uçumu, yaklaşık 25-30 km güneyindedir. Bu derece önemli antik yerleşmelere yakınlığı ile de Gergakome dikkat çekicidir.

Kaynak: Memduğ Dağdeviren