TRALLEİS

Tralleis Antik Kenti Aydın İlinin kuzeyinde, Kestane dağlarının hemen güney yamacındaki plato üzerinde yer almaktadır. İl merkezine 1 km. uzaklıkta olan kent, Argoslular ve Tralleisliler tarafından kurulmuştur. Menderes havzasının verimli toprakları üzerine kurulmuş olan bu kent M.Ö.334’te İskender tarafından alınmasından sonra Helenistik krallıklar arasında sık sık el değiştirmiştir.

Tralleis’te bugün ayakta kalan tek yapı “Üç Gözler” olarak adlandırılan 2. asırda yapılmış olan, antik çağın eğitim, spor ve kültür açısından önde gelen yapılarından olan gymnasiuma ait kalıntıdır. Roma dönemine ait bir hamam, tiyatro, agora, stadium kentin diğer yapılarındandır. Devam eden kazılarla da kentin toprak altında kalmış kısımları ortaya çıkarılmaktadır. İlkçağda ürettiği deriler ve kırmızı renkli çanak çömlek ile ünlü olan kent, Apollonios ve Tauriskos isimli iki büyük yontu ustasını ve Ayasofya’ın mimarlarından Anthemios’u da yetiştirmiştir. Heykel sanatının dünyaca ünlü iki heykeli olan Farnese Boğazı ve GENÇ ATLET isimli heykeller de Tralleis’in gün yüzüne çıkan harikalarındandır.

Antik kaynakların ve arkeolojik belgelerin Tralleis, bazen de Trallais olarak nitelendirdikleri kent, Aydın İlinin Mesogis (Kestane) dağlarının güney eteklerinde Trakyalılar ve Argoslular tarafından Dor göçleri sonrasında (M.Ö.13. yy.) kurulmuştur. Luwi kökenli Tralla sözcüğüne Helen dilinin …lılar halkı anlamına gelen –eis takısının eklenmesiyle türetilmiştir. Tralla kentinin halkı anlamındadır.

Tralleis hakkında yazılmış Aphrodisias’lı Apollonios’un Peri Tralleon, (Tralleis üzerine) Mısırlı Kristodoros’un Patria Tralleon (Tralleislerin ülkesi) adlı antik yapıtlar vardır. Ne yazık ki ele geçmemişlerdir. Geçen yy. da bölgede araştırmalar yapan O.Rayet ve A. Thomas Tralleis tarihini araştırmışlardır. Her ne kadar Tralleis’in tarihi Kalkolitik çağa kadar uzansa da Heredotos ve Thukydides’in yapıtlarında adı hiç geçmemektedir. İlk kez Ksenophon tarafından yazılmış Anabasis ve Helenika’da adı geçen Tralleis, Geç Arkaik ve Erken Klasik dönemlerde önce Genç Kyros’a bağlı Pers Satraplığı denetiminde, sonra Perslere bağlı Karia Satraplığı yönetimindeydi.

Tralleis M.Ö. 334 yılında Büyük İskender’in Anadolu’da Persler’e karşı yürüttüğü savaşta Magnesia ve Nysa ile birlikte direnmeden teslim oldu. Daha sonra Diadokhalar kavgaları sonrasında Tralleis uzun bir süre için Seleukoslar imparatorluğuna bağlandı. I. Antiokhos (280-261) Menderes nehri boyunca uzanan ana yolu güvence altına almak için Tralleis kentini yeniden kurdu. Seleukeia adını alan kent M.Ö. 4. yy. da Sparta ordularına karşı koyacak kadar güçlüydü. M.Ö. 3. yy. da sınırlı bir özerkliğe kavuşarak bronz sikkeler bastırdı. Tralleis M.Ö. 188’de yapılan Apameia Barışından sonra Roma denetimine girmiştir. Romalılar ve Bergamalılar arasında yapılan ikili anlaşmalarla Tralleis, Ephesos ve Telmesos gibi şehirler II. Eumenes (M.Ö. 197-160) yönetimindeki Roma krallığına hediye edildiler. Tralleis özellikle bu dönemde ekonomilerinin zirvede olduğunun göstergesi sayılan, iyi nitelikli ve değerli sayılan Cistophorlar basmışlardır. Kent M.Ö. 133 yılından itibaren resmen Roma İmparatorluğuna bağlanmıştır. Vitrivius ve Plinius, Seleukoslar sonrası dönemde Attaloslar için tuğladan yapılmış bir saraydan söz ederek, bu sarayın Zeus Larasios rahibinin evi olduğunu belirtirler Mesogis Dağları üzerinde, yeri henüz bulunmamış olan Zeus Larasios tapınağı Tralleis sikkeleri üzerinde de betimlenmiştir. Kentin ünlü yontucuları Apollonis ve Tauriskos bu dönemde yetişmiş ve önemli eserler bırakmışlardır.

Roma İmparatorluğuna bağlandıktan sonra kültürel verimliliğini aynı hızla sürdüremeyen Tralleis, Pontus Kralı Mithradates’in savaşçı girişimlerine katılmış ve bunun cezasını beş yıl ağır vergi ödeyerek görmüştür. Yeniden Pompeius, Caesar ve M. Antonius zamanlarında gelişip parlayan Tralleis’in öneminin artışında Nysa kökenli yazar Pythodoros’un rolü olmuştur.

M.Ö. 27-24 yılları arasında yaşanan büyük depremde zarar gören kent Augustus’un yardımlarıyla toparlanarak bu dönemden itibaren Caesarea adını almıştır. Cladius ve Caligula dönemlerinde Tralleis’te en güzel orijinal ve kopya yontu örnekleri verilmiştir. Bizans egemenliği altındayken önemli bir piskoposluk merkezi olan şehir 13. yy. da Selçukluların eline geçti Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde kent, antik çağdaki öneminden çok şeyler yitirmiştir. Bugün Tralleis’ten günümüze kalan tek yapı, M.Ö. 3. yy. a tarihlenen gymnasiona ait tonozlu kalıntıdır.

İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ KOLEKSİYONUNDAN Tralleisli EPHEBOS HEYKELİNİN DEN BİR DETAY.

Tralleisli Ephebos Heykeli, 1902 yılında Tralleis (bugünkü Aydın) şehrinde bulunan beyaz mermerden yapılmış bir heykeldir. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergilenmektedir. Heykel, yaklaşık 1,50 metre boyunda ve iki yaşlarında bir erkek çocuğunu betimler. Çocuğun başı hafifçe öne eğik ve yüzünde bir gülümseme vardır. Şişmiş kulakları ve belirgin bacakları, bu çocuğun bir atlet olabileceğini gösterir. Tralleis Ephebos, Geç Helenistik ve erken Augustus dönemlerinin Doğu akımlarına açık olduğu bir dönemde yapılmıştır. Heykel, Doğu-Yunan ve Roma unsurlarının karşılaştığı "Tralleis Okulu’na aittir. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde görülmesi gereken 25 heykelden biridir. Türkiye kökenli eserlerimizi ana yurduna kavuşturmaya devam ediyoruz.

İngiltere'nin başkenti Londra'da 2021 yılında satışa çıkan Milet kökenli ve M.Ö. 6. yüzyıla tarihli “Kore Torsosu”nu teslim aldık.

İngiltere Metropolitan polisiyle gerçekleştirdiğimiz iş birliği ile iadesini sağladığımız eseri Londra Büyükelçimiz Sayın Osman Koray Ertaş bugün yapılan törenle teslim aldı.

Emeği geçen tüm arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Dönemi: MÖ. 1 yy sonu – MS. 1 yy başı

Buluntu Yeri: Tralleis Aydın

Orijinalinin Sergilendiği Müze: İstanbul Arkeoloji Müzesi

Heykel, genç bir sporcuyu tasvir etmektedir. Antreman sonrasında dinlenmek üzere dikdörtgen bir sütuna dayanmış olan sporcu ağırlığını sağ ayağının üstüne vermiştir. Omuzları üzerine attığı pelerin/ manto dolayısıyla ilk bulunduğunda bir çobanı betimlediği düşünülmüştür. Eserde tüm dikkat aşağı doğru bakan başı üzerindedir. Kıvrımlı saçları, büyük gözleri, hafif aralık dudağı dikkat çekicidir.  Ayakları kırıktır. Fakat kaslı bacakları ve ayak bileklerinin üstüne doğru bağlanmış sandaletinin kayışları görülebilmektedir. Başka hiçbir klasik veya Helenistik devir, erkek çocuk heykelinde böyle bir ifade yoktur.

Şişmiş kulakları ve kasları belirgin bacakları bu çocuğun atlet olabileceğini gösterir.

Tralleis Ephesos’u, Geç Helenistik ve erken Augustus biçimlerinin Doğu akımlarına açık olduğu bir devirde (MÖ I. yy.) yapılmıştır.

Heykel Doğu-Yunan ve Roma unsurlarının karşılaştığı «Tralleis okuluna» aittir.