Anadolu Uygarlıkları -15

1683 Viyana Bozgunu sonrası birçok cephede Avusturya ve Venedik ile savaşa giren Osmanlı Devleti 16 yıl kadar savaştı. Bu süre içinde 4. Mehmet 1687 de öldü. Sırasıyla 2. Süleyman, 2. Ahmet ve 2. Mustafa padişah oldu. 2. Mustafa ordunun başında savaşa giden son Osmanlı padişahıdır. Katıldığı birçok savaşı kazanmıştır. Bu nedenle Gazi adı verilmiştir. Son seferinde Avusturya’dan ağır bir yenilgi almıştır.

İngilizlerin araya girmesi ile Karlofça Antlaşmasını imzalamak zorunda kalmıştır.

Barıştan sonra Padişah Edirne’de oturmaya başlamıştır. Bu durumdan kuşkulanan yeniçeriler ayaklandılar, Edirne sarayını bastılar. Şeyhülislam Feyzullah Efendi’yi öldürdüler. Padişahı tahttan indirdiler (1703).

1703 yılında 3. Ahmet padişah oldu. Padişah döneminde Venedik ve Rusya ile savaşıldı. Yer yer başarılar kazanıldı. 1711 yılında Ruslara karşı Prut savaşı kazanıldı.

3. Ahmet 1717 yılında Pasarofça Antlaşmasını yaptı. Mora Venediklilerden geri alındı.

Barış dönemi 12 yıl sürdü. LALE DEVRİ denilen bu dönemde birçok yenilik hareketi yapıldı. 

İbrahim Müteferrika ile Paris büyükelçisi Yirmisekiz Çelebizade Mehmet Sait Çelebi ülkemize matbaayı getirdiler.

İstanbul yangınları için İtfaiye örgütü kuruldu.

Çiçek aşısı bulundu. Lağımcılar ve Humbaracılar ocağı kuruldu.

Lale Devri 1730’da çıkan Patrona Halil Ayaklanması ile bitti. Padişah 3. Ahmet tahttan indirildi. Yerine 1. Mahmut padişah yapıldı.

Bu dönemde İran ile üç savaş yapılmıştır. Osmanlı- Avusturya ve Osmanlı- Rus savaşları sonunda yeni topraklar kaybedildi. Fransızlara verilen kapitülasyonlar diğer ülkelere de verildi.

Karacı subay yetiştirmek için Kara Mühendishanesi kurulmuştur.

Humbaracılar ocağı kurulmuştur.

Ordu alay, tabur ve bölüklere ayrılmıştır.

Ayasofya Kütüphanesi açılmıştır. 1754 yılında attan düşerek öldüğü ama ölmeden diri diri gömüldüğü söylenir.

Yerine 3. Osman padişah oldu.

Bu padişah 58 yıllık ömrünün 51 yılını hapis geçirmiştir. Bu nedenle birçok şeyden nefret eder, müziği sevmezdi.

1757 yılında mide kanamasından öldü.

Yerine 3. Mustafa padişah oldu. 16 yıllık padişahlık dönemi savaşlarla geçti. Ruslar Ege ve Akdeniz’e kadar indiler. Çeşme’de Osmanlı donanmasını yaktılar.

3. Mustafa Fransızlar ile iş birliği yaparak orduyu geliştirmeye çalıştı. Baron dö Tot adlı Fransız çalışmaları ile Osmanlı ordusunda topçuluğun gelişmesini sağladı.

Yaşanan yenilgiler nedeniyle padişah üzüntüsünden öldü. Yerine 1. Abdülhamit padişah oldu. Döneminde Ruslarla Küçük Kaynarca Antlaşmasını imzaladı. (1774) Kırım bağımsız bir devlet oldu. Ruslara kapitülasyonlar verildi. Ruslar Osmanlı Rum ve Ermenilerinin koruyucusu olacaklardı.

Sonra iç ayaklanmalarla baş etmeye çalıştı. Bu ayaklanmaların bastırılmasında Cezayirli Hasan Paşa çok yararlı oldu. Arap yarımadasını kasıp kavuran. Vahhabi ayaklanması ile uğraştı. Ruslar Kırım’ı işgal ettiler. Kırım halkı Ruslara karşı ayaklandı. Binlerce Müslüman Ruslar tarafından öldürüldü.

1787 de Avusturya ve Rusya Osmanlı Devleti’ne karşı anlaştılar. 1787 yılında savaş çıktı. Avusturyalılara karşı Osmanlılar başarılı oldular. Ama Ruslara karşı ağır yenilgiler aldılar.

Üzüntüden sağlığı bozulan padişah öldü. (1789)

3. Selim padişah olduktan sonra Avusturya ile Ziştovi Ruslarla Yaş Antlaşmasını imzaladı.

Orduda ve ülkede yenileştirme hareketlerine yöneldi. Islahat dönemi adı verilen bir döneme girildi.

Yeniçeri Ocağı yerine yeni bir ordu kurmak için çalışmalara başladı.

Nizam-ı Cedit adı ile yeni bir ordu kurdu. Mısır Fransızlar (Napolyon) tarafından işgal edilmişti. Yeni kurulan Nizam-ı Cedit askerleri Akka kalesinde Fransızları bozguna uğrattı.

Bunlardan başka yaptırdığı araştırmalarla 72 alanda yenilik yapılması gerektiğini gördü.

Yenilik karşıtı 500 kişi Kabakçı Mustafa’nın liderliğinde toplandılar, yeniçerilerin de katılması ile ayaklanma büyüdü. (1807)

Yerine 4. Mustafa’yı geçirdiler.

3. Selim’i tahta çıkarmak için İstanbul’a gelen Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa

Saraya geldiğinde 4. Mustafa’nın emriyle 3. Selim öldürüldü. Şehzade Mahmut kurtuldu. Sarayın damına kaçtı. Alemdar Mustafa Paşa onu kurtardı ve 2. Mahmut adıyla padişah yaptı.

Görüldüğü gibi Osmanlılarda yenileşme hareketleri sürdürülmektedir. Ama yeniliklere karşı çok büyük tepki vardır.

Fransız İhtilalinin etkileri bütün dünyada olduğu gibi Osmanlı ülkesindeki milletlerde millet bilincinin gelişmesine yol açacaktır. Ülkeyi yönetmek daha da güçleşecektir.

Yazımızın 15 bölümünde Islahat, Tanzimat, 1. Meşrûtiyet, istibdat ve 2. Meşrûtiyet dönemlerinin önemli olaylarını ele alacağız.

Bir yere ayrılmayınız.