ÜLKEMİZDE DEMOKRASİ DENEMELERİ

Bilindiği gibi Cumhuriyet Halk Partisi ülkemizin ilk partisidir. Cumhuriyetin kurucu partisidir.

17 Kasım 1924 de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası adıyla ilk muhalefet partisi kuruldu. Genel Başkanı Kazım Karabekir, diğer kurucuları Rauf Bey, Refet Bey ve Adnan Bey’di.

Partinin kurulması ile birlikte bütün cumhuriyet düşmanları buraya doluştular.

“Dini düşünce ve inançlara saygılıyız.” Diyorlardı. Mustafa Kemâl Paşa’nın hem cumhurbaşkanı hem parti başkanı olmasına karşı çıkıyorlar, tarafsız cumhurbaşkanı istiyorlardı.

Şeyh Sait Ayaklanması ve Mustafa Kemâl’e yapılan İzmir Suikastından sorumlu tutuldular ve bazı yöneticileri yargılandılar.

Şeyh Sait Ayaklanması çıkınca Ali Fethi Bey başbakanlığı bıraktı. İsmet Paşa Başbakan oldu.

Takrir-i Sükûn Kanunu’ u çıkarttırdı.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası 5 Haziran 1925 de kapatıldı.

İstiklâl Mahkemeleri kuruldu. Bu partinin kurucuları yargılandı. Çoğu Mustafa Kemâl Paşa’nın silah arkadaşları olduğu için bağışlandılar.

Bu partinin kurulması yeni cumhuriyeti sıkıntıya sokacak olaylara yol açtı. İsmet Paşa’nın dirayeti ile huzur sağlandı. Bu olaylar Musul ve Kerkük petrollerini kaybetmemize yol açtı. Çünkü İngilizlerin kışkırtması ve destekleri ile çıkan Şeyh Sait Ayaklanması başka türlü bastırılamıyordu. Musul ve Kerkük’ten vazgeçilince İngilizler desteklerini çektiler.

İkinci demokrasi denemesi 12 Ağustos 1930’da kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkasıdır. Mustafa Kemal Paşa’nın isteğiyle Ali Fethi Okyar tarafından kuruldu.

Mustafa Kemâl Paşa uluslararasında Türkiye’nin bir diktatörlük görünümünde olduğu kanısındaydı. Bu görüntüyü silmek için ikinci bir parti kurulmalıydı. Parlamenter sistemin kurulması ülkenin sorunlarının çözümünde yararlı olabilirdi.

Partinin kuruluşundan kısa süre sonra 130 kadar üyesi vardı. Ülkede az da olsa bir umut ve özgürlük havası vardı.

1930 seçimlerine Cumhuriyet Halk Fırkası ile Serbest Cumhuriyet Fırkası katıldı. Bu seçim cumhuriyetin ilk çok partili seçimidir. Fethi Bey genel seçimlerde Giresun Milletvekili seçildi. Eylülde yapılan seçimlerde Serbest Cumhuriyet Fırkası 502 belediyeden 31 ini kazanmıştı.

Bu seçimlere Serbest Cumhuriyet Fırkası üyelerinin taşkınlıkları damga vurdu. C. Halk Fırkası binalarına saldırıyorlardı. Bu saldırılarda yaralananlar oldu.

Fethi Bey, bu olaylara engel olamıyordu. Sonunda 17 Kasım 1930 da partisini kapatma kararı aldı.

İkinci demokrasi denemesi de 3 ay sürmüştü.

Üçüncü demokrasi denemesi 1946 yılında Demokrat Parti’nin kurulmasıdır.

Celâl Bayar ve Adnan Menderes’in liderliğinde 7 Ocak 1946 da kuruldu.

O yıl yapılan seçimlerde azınlıkta kalan Demokrat Parti 4 yıl sonra yapılan seçimlerde 14 Nisan 1950 yılında tek başına iktidara geldi.

Üçüncü denemeden sonra ülkemizde kör topal işleyen bir demokrasi kurulabilmişti. Kötü yönetimler yüzünden sık sık demokrasimiz askeri darbelerle karşı karşıya kalmıştır.

Sonuçta geldiğimiz yerde “Demokrasi benim için amaçlara ulaşmak için bir trendir. Bu trenden istediğim istasyonda inerim” diyen biri tarafından 22 yıldır yönetiliyoruz.

O demokrasi denilen her neyse sözde var, özde yok.