Anadolu Uygarlıkları-5

Urartular Uygarlığı, Asya kökenli bir halk olan Hurriler tarafından kurulmuştur.

Urartu Krallığı, Doğu Anadolu, İran’ın kuzeybatısı, Irak’ın bir bölümünde kurulmuş bir uygarlıktır. (MÖ 900)

Güneydoğu Anadolu’da kurulmuş Mitanni Krallığı Hititler tarafından yıkılınca, bu krallıkta çoğunluk olan Hurriler küçük beylikler kurdular.

Urartuların bilinen ilk kralı Arame’dir.

İlk başkent Arzaşkun’dur. Arzaşkun günümüzdeki Erçiş’in yerindeydi. Kral Arame, Arzaşkun’u bir tepe üzerine planlı bir biçimde kurdu. Arzaşkun’a ve Erçiş ovasına kanallarla su getirdi.

Asur Kralı Salmanser Arzaşkun’u MÖ. 850 yılında ele geçirdi. Kenti yıktı ve halkı kılıçtan geçirdi.3400 Urartu askerini öldürdü. Arzaşkun’u savunan komutanlardan biri olan Sardur krallığı yeniden kurdu. Günümüzdeki Van’da bulunan Tuşpa’yı başkent yaptı.(MÖ 840)

Sardur ölünce yerine geçen oğulları

İşpuini ve Menua zamanında Asurluların zayıflamasından yararlandılar. Güneyde Musul’a kadar olan toprakları ele geçirdiler. Menua Urartu yazıtlarını yazdırdı. Ayrıca günümüzde bile kullanılan Şamran su kanallarını yaptırdı. Sulu tarıma önem verdi.

Menua ölünce yerine oğlu 1. Argişti kral oldu. ( MÖ.786) Argişti dönemi Urartular’ın en parlak dönemidir. 22 yıl kral olarak kaldı. Asurluları yendi. Kuzeyde Kafkasya içlerine kadar ülkesini genişletti.

Argişti ölünce oğlu 2. Sardur adı ile kral oldu ( MÖ 764)  Ülkesini batıda Malatya’ya kadar genişletti.

MÖ. 730 da kral olan 1. Rusa başarılı bir kral değildi. MÖ. 713 de intihar edince yerine oğlu 2. Argişti sulama işine ve üretime önem verdi. Arzaşkun kentini yeniden kurdu. Kuzeyden gelen 

Kimmer akınlarını önlemek için kaleler yaptırdı. Yazıtlar diktirdi.

Kuzeyden gelen Kimmer akınları sonunda Urartu Krallığı duraklama dönemine girdi.

2. Rusa dönemi ve oğlu Erimena dönemlerinde duraklama sürdü.

MÖ 600 yılında 4. Sardur zamanında

Medlerle Kimmerler’in anlaşması üzerine devlet iyice güçsüzleşti ve yıkıldı.

Urartular, planlı şehirleri, su kanalları, ilk sulu tarım yapan toplum olmaları ile ün salmışlardır.

Ülkelerini korumak amacıyla kale kentler yapmışlar ve askerlik alanında çok ileri teknikler geliştirmişlerdir.

Urartular, ele geçirdikleri kentlerdeki insanları köleleştirmişler. Çiftçilik ve inşaat işlerinde çalıştırmışlardır.

Urartular tarım aletleri üretimi, demirin işlemesinde, gümüş işçiliği ve süs eşyaları yapımında çok ileri gitmişlerdir.

Urartu dili eklemeli dillerdendir. Çağdaş İnguş ve Çeçen diline yakın bir dilleri vardır. Bu nedenle Urartular’ın Çerkezler’le akraba bir topluluk olduğu sanılıyor. Bazı araştırmacıların Urartuları Ermeni ya da Kürt olarak gören savlarını destekleyen bulgular yoktur.

Kendi ülkelerine Bianili adını vermişlerdi. Bu adın zamanla Vanili biçimine dönüştüğü sanılıyor.

Urartular büyük dağlara, ağaçlara, mağaralara, hayvanlara kutsallık verirlerdi. Urartuların 100 kadar tanrıya inandıkları biliniyor. Bu tanrıların en önemlileri Tuşpa’ya adını veren Tuişepa, Haldi, Hulda, Sivini, Arubani ve Arin’dir.